میرزا مهدی خان مُصوَّرالمُلک، یا: میرزا مهدی خان نقاش، نقاش، چهره پرداز و گراورساز ایرانی در عهد قاجاریه بود که در اواخر سده سیزدهم و اوایل سده چهاردهم هجری می‌زیست. او پدرحسین گل‌گلاب است.
زندگی
میرزا مهدی‌خان نقاش از اواخر دوره ناصری، تمام دوره مظفری، و تا اوایل پادشاهی محمدعلیشاه قاجار زندگی و فعالیت می‌کرد. او توسطمظفرالدین شاه قاجار (در نخستین سال پادشاهی‌اش، ۱۲۷۵ شمسی)، ملقب به «مصورالملک» شد. وی در هر سه رشتهٔ چهره‌سازی، منظره‌سازی از طبیعت و کپی دست داشت. قلمش شیرین بود و رنگهای نسبتاً زنده به کار میبرد. تصاویر روزنامه شرافت اثر اوست. حسین گل گلاب، سرایندهٔ ترانهٔ سرود مشهور ای ایران، از ساخته‌های روح الله خالقی، که مردی فاضل و هنرمند و از معلمین خوب وزارت فرهنگ به شمار می‌آمد، پسر میرزا مهدی مصورالملک است.
آثار
مصورالملک امروزه مرزهای ایران را درنوردیده و زینت بخش مجموعه های خصوصی و عمومی در ایران و جهان هستند. از جمله برخی از آثار او: علی اصغر خان اتابک، دکان کله پزی و سه شطرنج باز قابل ذکر می باشند همچنین از دیگر آثار وی، می توان به تابلوی تخت جمشید در روز سلام عید نوروز، در حالیکه که داریوش بزرگ در حال سان دیدن از ارتش خویش است و ملتهای مختلف با هدیه هاشان به تخت جمشید آمده اند، عمارت عالی قاپو در دوره صفوی که شاه عباس و درباریان بر ایوان بزرگ نشسته اند و چوگان بازی را تماشا می کنند، تابلوی آبرنگ جنگ نادرشاه و فتح هندوستان، تابلوی مینیاتور جنگ بین الملل دوم که در سمت چپ روزولت، استالین و چرچیل و در سمت راست هیتلر، موسولینی و نخست وزیر ژاپن دیده می شوند، تابلوی مجنون، تابلوی مینیاتور شیخ صنعان و دختر ترسا اشاره کرد.
درباره او
میرزا مهدی خان در بیشتر آثار خویش، به چهره‌نگاری و مردم‌نگاری با رنگ روغن و آبرنگ می‌پرداخت. تصاویر روزنامه شرافت، که از نخستین روزنامه‌های مصور دولتی در عهد قاجار محسوب می‌شد، توسط مهدی مصورالملک کشیده می‌شد. او که از اواخر عهد ناصری تا اوایل سلطنت محمدعلی شاه در خدمت دربار بود، لقب مصورالملک را از مظفرالدین شاه گرفت. همچنین عکاسخانه معروفی در خیابان علاءالدوله تهران، به نام عکاسخانه روسی‌خان دایر بود، که پس از اینکه صاحب این عکاسخانه، یعنی روسی‌خان با محمدعلیشاه به اروپا رفت، کارهای عکاسخانه او، توسط مهدی مصورالملک ادامه یافت. این عکاسخانه تا سال ۱۲۹۹ هجری شمسی دایر بود و سپس تعطیل شد. ————————–
میرزا مهدی خان مصور الملک-اواخر دوران ناصری،تمام دورهء مظفری و اوایل سلطنت محمد علی شاه را درک کرد.در چهره سازی و ،منظره سازی از طبیعت و کپی هر سه دست داشت.قلمش شیرین بود و رنگهای نسبة زنده بکار میبرد.تصاویر روزنامهء شرافت اثر قلم او بود.
از جمله اشیاء نفیسی که در سفر آخر ناصر الدین شاه بفرنگ از طرف سلاطین و بزرگان باو هدیه شد دورنمائی از مناظر سویس کار معروفترین استادان اطریشی آن زمان بود.شاه پس از بازگشت از اروپا روزی یکساعت از ساعات فراغت را برای تعیین محل آویختن پردههای نقاشی و قرار دادن ظروف و گلدان و مجسمه و غیره که با خود آورده بود مصروف میداشت.یکی از روزها که مشغول کوبیدن پردهء مزبور بر دیوار تالار ابیض بودند و مصور الملک هم حضور داشت شاه رو باو کرده گفت:میتوانی از این پرده طوری تقلید کنی که فرع را از اصل فرق نتوان داد؟میرزا مهدی خان عرض کرد:بله قربان چنان از عهده بر آیم که اعلیحضرت نیز نتوانند بکی را از دیگری بشناسند!
نقاش چیرهدست پس از چند روز دست بکار زد و پس از دو ماه حاصل هنر و زحمت خویش را بنظر شاه رسانید.براستی جز از روی امضا و قاب تمیز اصل از بدل بهیچوجه میسر نبود.شاه او را آفرین گفت و یکهزار تومان از راه تشویق بوی بخشید و کپی را رو در روی اصل بدیوار دیگر تالار ابیض آویخت.
مظفر الدین شاه پس از ساختن عمارت شاه آباد اغلب بدانجا میرفت و در کنار حوض بزرگ مقابل بنا که فوارهاش بیت متر میجهید با خواص خود بتماشا و صحبت مینشست. یکی از روزها که بعزم شرفیابی رفته بودم و شاه از صبح در درهء دار آباد بشکار جرگه رفته بود مصور الملک را دیدم که بساختن پردهای از منظرهء عمارت و حوض مشغول است کیفیت انعکاس عمارت و درختها را که لطیفترین قسمت منظره بود با کمال لطف میساخت. متجاوز از یکساعت پشت دست او بتماشا گذراندم تا شاه از شکار برگشت.چند قوچ نسبة قابل ملاحظه سید کرده بود و بسیارتر دماغ بنظر میرسید.بمحض ورود باتمام همراهان بطرف ما آمد و مدتی بتماشای کار نقاش و نقش زیبائی که بوجود آورده بود ایستاد.
آخرین بار که نگارنده را دیدار این نقاش ماهر دست داد در منزلش بود.شبیهی باندازهء طبیعی از محمد علی شاه بالباس تاجگذاری در دست داشت و ساعتی بتماشا و بحث در اطراف پردهء مزبور گذشت.
صمصام خان مصور الملک-مردی است خلیق و خوش صحبت و دوستی است بیریا و با محبت چنان باشور و حرارت از نقاشی و دقائق آن سخن میگوید که هر غیرنقاش را بسر ذوق میآورد و چون از پردهء نقاشی صحبت میدارد چنان با حرکات دست و سر نقش آنرا مجسم میسازد که گوئی در برابر چشم است.
با مداد کننه و سیاه و قلم و همچنین با رنگ روغن شبیههای متعدد و بسیار عالی از شاه و رجال آن عصر ساخته که جمله در نهایت امتیازند.مخصوصا در نظر دارم پردهای از حاج علیقلی خان بختیاری سردار اسعد ساخته است در کمال شباهت و لطف که اکنون در آرامگاه آن مرحوم در تخت فولاد اصفهان میباشد.
مصور الممالک سالها در مدارس درجهء اول سمت استادی نقاشی را داشته و اغلب رجال و بزرگان امروز شاگردان او هستند.چندی نیز افتخار تعلیم محمدرضا پهلوی در زمان ولایتعهدی نصیب وی بوده است.
برچسب‌ها: میرزا مهدی خان مُصوَّرالمُلک, حسین گل‌گلاب, محمدرضا پهلوی, روح الله خالقي, هنرمندان نقاش